Το Νότιο Αιγαίο στην COP30: Τα νησιά στην πρώτη γραμμή της κλιματικής ανθεκτικότητας

Με ουσιαστική παρουσία συμμετείχε η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου στη Διάσκεψη COP30 (Conference of the Parties) που διεξάγεται στη Βραζιλία, εκπροσωπούμενη από τον Αντιπεριφερειάρχη Πολιτισμού Χρήστο Μιχαλάκη. Στην ομιλία του, η οποία έγινε σήμερα το πρωί διαδικτυακά, στο Global Sessions on Climate Action in Tourism – COP30, μια διεθνή πρωτοβουλία του UN Tourism, της Travel Foundation και της Travalyst, ο κ. Μιχαλάκης ανέδειξε τον ρόλο των νησιωτικών περιοχών απέναντι στην κλιματική κρίση, υπογραμμίζοντας ότι για τα νησιά η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί θεωρητική συζήτηση αλλά καθημερινή διαχείριση των παρελκομένων αυτής.

Η COP30 αποτελεί την 30ή Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ. Διεξάγεται στη Βραζιλία, σε μια χώρα που φιλοξενεί μεγάλα οικοσυστήματα όπως ο Αμαζόνιος, κρίσιμα για τη σταθερότητα του παγκόσμιου κλίματος. Κεντρικοί άξονες της φετινής διοργάνωσης είναι η επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρή ενέργεια, η προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων, η κλιματική χρηματοδότηση για ευάλωτες περιοχές, προσαρμογή στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη στήριξη των νησιωτικών περιοχών, που βιώνουν ταχύτερα τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, ένα πλαίσιο στο οποίο η παρουσία του Νοτίου Αιγαίου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς έχει εφαρμοσμένες και αποτελεσματικές δράσεις και πρωτοβουλίες να παρουσιάσει.

«Για τις νησιωτικές περιφέρειες, η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα θέμα προς συζήτηση — είναι η πραγματικότητα που διαχειριζόμαστε κάθε μέρα. Στο Νότιο Αιγαίο, η ανθεκτικότητα διαμορφώνεται από τις αποφάσεις που λαμβάνουμε καθημερινά. Σε 48 κατοικημένα νησιά, η πίεση στο νερό, την ενέργεια και τις υποδομές είναι έντονη και το ίδιο ισχύει και για τις αποφάσεις μας. Αυτές οι προκλήσεις είναι ίδιες σε όλο τον κόσμο, γιατί η κλιματική αλλαγή δεν αναγνωρίζει σύνορα.
Αυτό που έχει σημασία είναι πώς αντιδρούμε και πώς ανταποκρινόμαστε. Και για τα νησιά, η κρίσιμη διαφορά είναι η ταχύτητα του αντίκτυπου και η ευθύνη της ηγεσίας να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις» ανέφερε, δίνοντας το πλαίσιο των δράσεων που υλοποιούνται σε μικρά νησιά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, τα οποία λειτουργούν ως πραγματικά «εργαστήρια» πράσινης μετάβασης.

Ειδικότερα αναφέρθηκε στα νησιά:
• Αστυπάλαια – e-mobility σε πράξη
Σε συνεργασία με τη Volkswagen, η Αστυπάλαια αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο παράδειγμα ηλεκτροκίνησης και έξυπνης κινητικότητας σε ελληνικό νησί. Ηλεκτρικά οχήματα, car-sharing και ενιαίο ψηφιακό σύστημα μετακινήσεων λειτουργούν σήμερα σε καθημερινή βάση.
• Τήλος – Zero Waste Island
Η Τήλος είναι το πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων στην Ελλάδα, με 91% ανακύκλωση και μηδενική ταφή εδώ και τρία χρόνια.
• Χάλκη – το πρώτο GR-Eco Island
Με καθαρή ενέργεια, ενεργειακές κοινότητες και άμεσο όφελος για τους κατοίκους, η Χάλκη λειτουργεί ως μοντέλο δίκαιης και τοπικά επωφελούς ενεργειακής μετάβασης.
Τα παραδείγματα αυτά, όπως σημείωσε ο Αντιπεριφερειάρχης, «αποδεικνύουν πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν τα μικρά νησιά όταν δημόσιος και ιδιωτικός τομέας συνεργάζονται».

Το “Rhodes Co-Lab”
Η εμπειρία των μικρότερων νησιών μεταφέρεται πλέον σε μεγάλη κλίμακα μέσω του project Rhodes Co-Lab,.
«Το Rhodes Co-Lab είναι το επόμενο βήμα: ένας πραγματικός χώρος υλοποίησης δράσεων για αποδοτική χρήση νερού, καθαρή ενέργεια, έξυπνη κινητικότητα, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και διαχείριση επισκεπτών — σε έναν από τους μεγαλύτερους νησιωτικούς προορισμούς της Μεσογείου» ανέφερε ο κ. Μιχαλάκης και πρόσθεσε πως «για δεκαετίες, πολλά νησιά στηρίζονταν σε αυτόνομες πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας επειδή δεν ήταν συνδεδεμένα με το ηπειρωτικό δίκτυο. Αυτό τώρα αλλάζει. Η διασύνδεση με το ηπειρωτικό σύστημα, ύψους 2 δισ. ευρώ, έχει ξεκινήσει — μειώνοντας τις εκπομπές, σταθεροποιώντας το ενεργειακό μας σύστημα και περιορίζοντας το μακροπρόθεσμο κόστος για τους κατοίκους. Την ίδια στιγμή, εφαρμόζουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων ύψους 700 εκατ. ευρώ για όλα τα νησιά μας.
Όχι σχέδια. Όχι υποσχέσεις. Υλοποίηση. Αυτό είναι η ανθεκτικότητα στην πράξη».
Ειδική αναφορά έκανε ο Αντιπεριφερειάρχης στην Διακήρυξη της Γλασκώβης, στις πέντε στρατηγικές κατευθύνσεις της οποίας κινείται η Διακήρυξη της Ρόδου (Rhodes Declaration), ειδικά στον τομέα του τουρισμού.

Η Διακήρυξη της Γλασκώβης (Glasgow Declaration on Climate Action in Tourism) είναι μια διεθνής πρωτοβουλία που παρουσιάστηκε στη COP26 (Γλασκώβη, 2021) και έχει στόχο να επιταχύνει τη δράση για το κλίμα στον τομέα του τουρισμού.
Ο κ. Μιχαλάκης χαρακτήρισε τη διακήρυξη ως πυξίδα βάσει της οποίας κινείται η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, παρουσιάζοντας τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα ανά άξονα:
Μετρώ – Ενιαίο σύστημα παρακολούθησης για το νερό, την ενέργεια, τα απόβλητα και τη χρήση πόρων, ώστε κάθε νησί να μετριέται με τα ίδια πρότυπα και πραγματικά δεδομένα, μέσω της νέας Διεύθυνσης Φέρουσας Ικανότητας.
Απανθρακοποιώ – Μείωση εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα με έργα που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, Διασύνδεση των νησιών ύψους 2 δισ. ευρώ που προχωρά, νέα συστήματα αποθήκευσης και αναβαθμίσεις στο δίκτυο ανοίγουν χώρο για περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ενίσχυση της ασφάλειας για την επάρκεια νερού με νέες μονάδες αφαλάτωσης και έργα διαχείρισης νερού που στηρίζονται ολοένα και περισσότερο σε καθαρή ενέργεια.
Αναγεννώ – Ενσωμάτωση της φέρουσας ικανότητας στον σχεδιασμό, ενίσχυση της φυσικής προστασίας των ακτών και προσαρμογή των υποδομών σε περιοχές υψηλού κινδύνου — ώστε οι προορισμοί να παραμένουν λειτουργικοί και ανθεκτικοί.
Συνεργάζομαι – Ισχυρές συμπράξεις δημόσιου–ιδιωτικού και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
Χρηματοδοτώ – Μεγάλες επενδύσεις βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — κυρίως με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση: 2 δισ. ευρώ για τη διασύνδεση και αποανθρακοποίηση των νησιών και 700 εκατ. ευρώ για ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων

Κλείνοντας, υπογράμμισε ότι η Περιφέρεια αντιμετωπίζει τη Glasgow Declaration ως «θετικό και χρήσιμο οδηγό με έμφαση στο πραγματικό αποτέλεσμα για τα νησιά».